article1.jpeg

साखळीचे स्वातंत्र्य : काचेचे इंजिन!

Sakhaliche Swatantrya : kacheche engine

article2.jpeg

काळ्या दगडावरील रेघ!

Kalya Daglyavaril regh

![article3.jpeg](https://emertech-cms-bucket.s3.ap-south-1.amazonaws.com/article3_eabe35d0ef.jpeg)
### गौरव सोमवंशी

### ‘विकेंद्रीकरण’ हा शब्द पहिल्यांदा वापरला गेला तो एकोणिसाव्या शतकात; ‘ब्लॉकचेन’च्या संदर्भात त्याचा अर्थ काय?

##### व्यवस्थापनशास्त्राचे धडे गिरवताना, एकदा ‘मार्केटिंग’च्या तासाला प्राध्यापकांनी मला बरोबर हेरले, की याचे लक्ष काही दिसत नाहीये. त्यांनी विचारले, ‘‘तू कधी ‘क्लोज्ड लूप मार्केटिंग’ ऐकलंय का?’’ आपण पकडले गेलोय हे तर मी ओळखलेच; पण आता सरांनी जी गोष्ट विचारली त्याची व्याख्यासुद्धा माहीत नाही हे माझ्या लक्षात आले. पण मग ठरवले की, चला, व्याख्या नाही तरी कमीत कमी विनोदबुद्धी तरी वाचवू शकते का, ते पाहू या. जमेल तितक्या सभ्यपणे उत्तर दिले, ‘‘क्लोज्ड लूप मार्केटिंग ऐकलंय की सर, पण प्रत्येक शब्द वेगळा वेगळा ऐकलाय, असं एकसाथ कधी नाही.’’ सरांनी काही सेकंद माझ्याकडे पाहिले, मग हसले आणि नंतर सर्व वर्ग हसला. सर म्हणाले, ‘‘ही चांगली सुरुवात आहे, आता आपण एक एक शब्दाचा अर्थ समजून घेऊ. मग त्याची व्याख्या आपोआपच कळत जाईल.’’



तर.. मुद्दा हा की, अनेक वेळा कोणत्याही गोष्टीची ‘व्याख्या’ ही ती गोष्ट समजावून सांगण्याचा कमी, उलट तिला अधिकाधिक क्लिष्ट करण्याचाच प्रयत्न करत असते. अनेक वेळा तर व्याख्या ही त्या गोष्टीसंदर्भात असलेल्या अज्ञानाला लपवून फार सखोल माहिती असल्याचा आवसुद्धा आणते. कोणतेही नवीन क्षेत्र उदयास आले की, त्यासोबत त्या क्षेत्राशी निगडित वेगळा शब्दकोशसुद्धा बनत जातो, ज्याचा वापर पुन्हा त्या मूळ व्याख्येला अधिक क्लिष्ट करण्यासाठी होतो! ‘ब्लॉकचेन’ही यास अपवाद नाही. जसे आपण मागील लेखात पाहिले की, तिहेरी नोंद हिशेब पद्धत अर्थात ‘ट्रिपल एण्ट्री अकाऊन्टिंग’ हेसुद्धा काहींच्या मते ब्लॉकचेनचे दुसरे नाव असू शकते- जरी ते ब्लॉकचेन किंवा बिटकॉइन यांच्यापेक्षा जवळपास दोन दशकांहून जुने आहे. तसेच आज ब्लॉकचेनला त्याच्या आणखी एका प्रचलित नावाने समजून घेऊ या : वितरित विकेंद्रित नोंदखाते अर्थात डिस्ट्रिब्युटेड डिसेन्ट्रलाइज्ड लेजर! तर.. आधी (आपल्या पद्धतीप्रमाणे!) यातल्या प्रत्येक शब्दाला स्वतंत्रपणे समजून घेऊ या. मग समजून घेतलेल्या तिन्ही शब्दांना एकत्र जोडून त्याचा काय अर्थ निघतो, ते पाहू या.

सुरुवात करू ‘वितरित’ या शब्दापासून आणि त्याचा संगणकशास्त्रात काय अर्थ निघतो, हे पाहून. उदाहरण घेऊ फेसबुकचे. जेव्हा मार्क झकरबर्ग यांनी फेसबुक बनवायला सुरुवात केली असेल, तेव्हा सर्वात आधी स्वतच्या संगणकावर प्रयोग म्हणून सुरुवात केली असेल. पण आज फेसबुकचे जवळपास २५० कोटी वापरकर्ते आहेत. इतक्या साऱ्या लोकांना फेसबुकची सेवा उपलब्ध करून देण्यासाठी झकरबर्ग यांचा एकच संगणक पुरेसा असेल का? अर्थात नाहीच. मग एकच भला मोठा संगणक बनवला तर? हे सध्या आसपास शक्य नाही; पण समजा, झकरबर्ग यांनी चंद्रावर जागा विकत घेऊन एक भलामोठा संगणक बनवलाच- जो २५० कोटी पृथ्वीवासीयांना फेसबुकची सेवा उपलब्ध करून देईल; तर असे काही करणे योग्य ठरेल का? चंद्रावर काही समस्या उद्भवल्या तर? असे काही झाल्यास फेसबुक एका झटक्यात बंद पडेल की!

जे फेसबुकसाठी खरे आहे, तेच अनेक प्रणाली आणि तंत्रांसाठीसुद्धा खरे आहे. म्हणून आपण सगळी प्रणाली एकाच ठिकाणी ‘एकत्रित’ न ठेवता भौगोलिकदृष्टय़ा आणि संगणकीयदृष्टय़ा ‘वितरित’ ठेवतो. याने आपल्याला प्रणाली मोठी करता येतेच, पण त्याच वेळी सगळी प्रणाली एकाच ठिकाणी ठेवून ती फक्त एका धोक्याने संपुष्टात येऊ शकेल ही शक्यतासुद्धा आपण टाळतो. ‘वितरित प्रणाली’ (डिस्ट्रिब्युटेड सिस्टीम) हा संगणकशास्त्रातील बराच जुना आणि विकसित विषय आहे. म्हणजे जेव्हा एक प्रणाली एकाच ठिकाणी ‘एकत्रित’ नसून अनेक ठिकाणी विखुरली असेल, तर त्याला आपण ‘वितरित’ म्हणतो. तुमच्या बँकेची शाखा जरी एकाच ठिकाणी असली, तरी तुम्ही आपल्या खात्यातून पैसे काढण्यासाठी कोणतेही, कुठलेही एटीएम वापरू शकता. काही कारणाने एटीएम चालत नसेल, तर आपण दुसरे वापरू शकतो. हेदेखील ‘वितरित प्रणाली’चे एक उदाहरण आहे.

जसे ‘वितरित’ किंवा ‘एकत्रित’ हे शब्द तुमची प्रणाली एकाच ठिकाणावरून काम करते की अनेक ठिकाणांवरून काम करते, हे दर्शवतात. तर.. हे ध्यानात ठेवूनच आपण ‘विकेंद्रित’ या शब्दापाशी येऊ. ‘विकेंद्रित’ किंवा ‘केंद्रित’ हे शब्द ‘नियंत्रण’ दर्शवतात. वर आपण जे एटीएमचे उदाहरण पाहिले, तेच पुढे नेऊ या. एटीएम हे वेगवेगळ्या ठिकाणी विभागले असतील, पण असे कधीच होणार नाही की, तुम्हाला एका एटीएममध्ये खात्यातील शिल्लक रक्कम पाच हजार रुपये दिसते आणि बाजूच्या गल्लीतील एटीएममध्ये गेल्यावर दहा हजार रुपये दिसेल. हे शक्य होते, कारण सगळ्या एटीएमचे नियंत्रण किंवा तुमच्या खात्याचे नियंत्रण हे पूर्णपणे एकाच बँकेकडे दिलेले आहे. जिथे कुठे नियंत्रण हे एकाच ठिकाणी आहे, त्याला आपण ‘केंद्रित’ प्रणाली किंवा तंत्र म्हणतो. परंतु जर त्या प्रणालीवरील किंवा तंत्रावरील नियंत्रण हे अनेक व्यक्तींमध्ये किंवा संस्थांमध्ये विभागले असेल, तर ती ‘विकेंद्रित’ प्रणाली झाली. ‘विकेंद्रित’ (डिसेन्ट्रलाइज्ड) या शब्दाची रचना एकोणिसाव्या शतकात अलेक्सी दी टोकव्हीये या फ्रेंच अधिकाऱ्याने अमेरिकेतील अनेक राज्यांची राजकीय बांधणी समजून सांगण्यासाठी केली होती. मात्र, टोकव्हीये यांनी ‘विकेंद्रीकरण’ची व्याख्या नुसती राजकीय रचनेपुरती मर्यादित न ठेवता, त्यामध्ये नागरिकत्वाचा पलूसुद्धा मांडला होता. म्हणजे विकेंद्रीकरण हे सामान्य नागरिकांनासुद्धा काही प्रमाणात निर्णयप्रक्रियेत समाविष्ट करेल. यावरून हेही आपल्या लक्षात आले असेलच की, ‘विकेंद्रित’ प्रणाली ही ‘वितरित’ प्रणालीचाच एक उपसंच आहे. म्हणजे असे की, सहसा कोणतीही ‘वितरित’ प्रणाली ही ‘केंद्रित’ असू शकते (जसे आपले बँक खाते आणि एटीएमचे उदाहरण) किंवा ‘विकेंद्रित’ही असू शकते. उदाहरणार्थ, बिटकॉइन- ज्याच्यामध्ये कोणतीच केंद्रीय संस्था किंवा व्यक्ती नाही. बिटकॉइनचा जनक सातोशी नाकोमोटो या व्यक्तीकडेसुद्धा कोणतेही विशेषाधिकार नाहीत.

आता आपण येऊ या नोंदखाते (लेजर) या शब्दावर. बिटकॉइनमध्ये असे वेगळे काही ‘कॉइन’ किंवा ‘नाणे’ नाही, ज्याला त्या बिटकॉइनच्या विश्वाबाहेर काही अस्तित्व आहे. बिटकॉइन हे फक्त एक जागतिक पातळीवरील नोंदखाते आहे, ज्यामध्ये फक्त आणि फक्त व्यवहारांची नोंदणी आहे. ही सर्व नोंदणी कोणत्या ठिकाणी ठेवली आहे? तर ती सर्वत्र पसरली आहे, प्रत्येक ‘बिटकॉइन मायनर’ (जसे खाणीतील कामगार खाणीतून धातू काढतात, तसे बिटकॉइनचे मायनर हे बिटकॉइनच्या खाणीतून नवीन बिटकॉइन जन्मास आणतात. हे कसे होते ते आपण या सदरात पाहूच!) आणि कोणाला बिटकॉइन मायनर बनता येते? तर त्याचे उत्तर असे : कोणालाही मायनर बनून या प्रणालीत भाग घेता येतो. कोणते व्यवहार खोटे आणि कोणते खरे हे ठरवण्यासाठी इथे कोणती एक बँक किंवा बँकेचा व्यवस्थापक अस्तित्वात नसून, एका प्रकारे लोकशाही पद्धतीने सर्व ठरवले जाते.

म्हणून बिटकॉइनला किंवा मूळ ब्लॉकचेनला ‘वितरित विकेंद्रित नोंदखाते’ असे संबोधले जाते. बिटकॉइनसाठी ही व्याख्या जरी साजेशी असली, तरी आता विविध प्रकारचे ‘ब्लॉकचेन’ अस्तित्वात आले आहेत, ज्यामध्ये किती प्रमाणात विकेंद्रीकरण किंवा किती प्रमाणात वितरितपणा असावा हे आपण आपल्या गरजेनुसार ठरवू शकतो. उदाहरणार्थ, जर आपण जमिनीच्या मालकीसंदर्भातल्या नोंदणीबद्दल बोलणार असू, तर तिथे कधी ब्लॉकचेनची गरज भासल्यास आपल्याला तहसीलदार किंवा तलाठी यांना काही विशेषाधिकार द्यावे लागणार. याने ‘ब्लॉकचेन’ प्रणालीचा विकेंद्रितपणा बऱ्याच प्रमाणात कमी होईल; पण त्या समस्येला उद्देशून ब्लॉकचेनद्वारेच काही उपाय उपलब्ध करू शकू.

या लेखाचा मूळ उद्देश हा होता की, बिटकॉइन किंवा ब्लॉकचेनसोबत जोडल्या गेलेल्या शब्दांना नीट समजून घेणे आणि ते करत करत या संकल्पनेबद्दल आपली समज आणखी स्पष्ट करत जाणे. एकदा हे झाले की, पुढील लेखांमध्ये आपण आणखी खोलात चर्चा करायला मोकळे!

article3.jpeg

एकाच वेळी सगळीकडे आणि सर्वाचे..

ekache veli saglikade sani sarvache

history of money.avif

पैशाचा इतिहास

Paisyanchya Itihas

पैशाची स्मृती...avif

पैशाची स्मृती..

Paishachi Smruti

पोलोने पाहिलेला पैसा...avif

पोलोने पाहिलेला पैसा..

Polone Pahilela Paisa..

बाकडे निघाले अर्थसत्तेकडे...jpg

बाकडे निघाले अर्थसत्तेकडे.. 

Bakde Nigaale Arthsattekde

तत्त्व आणि तंत्र.jpg

तत्त्व आणि तंत्र

Tatva ani Tentra

एका क्रांतीची उत्क्रांती.jpg

एका क्रांतीची उत्क्रांती

Eka Krantichi Utkranti

mum03.jpg

सातोशी नाकामोटो कोण आहे?

Satoshi Nakamoto kon aahe ?

हॅशिंग.. हॅशकॅश ते ब्लॉकचेन!.avif

हॅशिंग.. हॅशकॅश ते ब्लॉकचेन!

Hashing.. Hashcash te Blockchain!

साथीतले ब्लॉकचेन प्रयोग...png

साथीतले ब्लॉकचेन प्रयोग..

Saathiitale Blockchain prayog..

सही रे सही!.png

सही रे सही!

Sahi re Sahi !

आकडय़ांचे सुरक्षाकवच.webp

आकडय़ांचे सुरक्षाकवच

aakaḍyache surakshaakavach

गोष्ट छोटीच, पण...webp

गोष्ट छोटीच, पण..

Gosht chotich , pn..

बहुमताचे कोडे...jfif

बहुमताचे कोडे..

bahumataache koḍe..

संदेशांची साखळी...jfif

संदेशांची साखळी..

sandeshaanchii saakhalii..

व्यवहार, विश्वास आणि सुरक्षा.jfif

व्यवहार, विश्वास आणि सुरक्षा

Vyavahaar, Vishvaas aaṇi Surakshaa

जोडोनिया ‘बिटकॉइन’ उत्तम वेव्हारें...jfif

जोडोनिया ‘बिटकॉइन’ उत्तम वेव्हारें..

Jodoniya "Bitcoin" uttam vevhaare..

बिटकॉइनची मार्गदर्शक नोंदवही.gif

बिटकॉइनची मार्गदर्शक नोंदवही

Bitcoinchi maargadarshak nondavahii

नोंदवही-चलन!.jpg

नोंदवही-चलन!

nondavahii chalan!

char zero.avif

चार शून्य.. बिटकॉइन!

chaar shuunya.. bitcoin!

blockchain te blockchain.jpg

ब्लॉक ते ब्लॉकचेन

block te blockchain

बिटकॉइनची बक्षिसी...avif

बिटकॉइनची बक्षिसी..

bitcoinchii bakshisii..

संख्या आणि मूल्य.jpg

संख्या आणि मूल्य

sankhyaa aaṇi muulya

# Introduction
In a world increasingly aware of the environmental impacts of commercial activities, the European Union Deforestation Regulation (EUDR) represents a critical step forward in promoting sustainable practices and reducing the global footprint of deforestation. At Emertech Innovations, we recognize the profound significance of this regulation and the transformative potential it holds for industries across the globe.

## The Critical Nature of EUDR
The EUDR is not just a legislative requirement; it's a global call to action. By mandating that products entering the EU market do not contribute to deforestation or forest degradation, the regulation places a significant responsibility on companies to ensure transparency and sustainability in their supply chains. This move aligns with the broader global agenda to combat climate change and biodiversity loss, making it a critical component of the world's environmental strategy.

## Impact on Global Practices
The ripple effects of the EUDR are vast. Companies worldwide must now scrutinize and possibly revamp their operations, sourcing, and supply chain management to comply with these stringent requirements. This shift encourages a more sustainable approach to business, driving innovation in sustainability practices and technologies.

## Emertech's Role and Solutions
At Emertech Innovations, we are poised to play a pivotal role in enabling companies to meet these new challenges. Our blockchain solutions offer unparalleled transparency, security, and efficiency in tracking and verifying the sustainability credentials of products and suppliers. By leveraging our technology, businesses can not only comply with the EUDR but also gain a competitive advantage through enhanced sustainability practices.

## Blockchain: A Game-Changer for EUDR Compliance
Blockchain technology stands as a game-changer in the fight against deforestation. With its ability to provide a secure, immutable ledger of transactions, blockchain enables the transparent tracking of products from origin to end-user. This capability is crucial for verifying that goods have been produced in a manner that does not harm the world's forests, ensuring compliance with the EUDR.

# Conclusion
The European Union Deforestation Regulation marks a significant milestone in our global journey towards sustainability. At Emertech Innovations, we are excited to contribute to this journey by offering blockchain solutions that not only help businesses comply with the EUDR but also promote a sustainable and transparent global economy. Together, we can make a difference, ensuring a healthier planet for future generations.

## Call to Action
We invite businesses and stakeholders to explore how Emertech Innovations can assist in achieving EUDR compliance and advancing sustainability goals. Join us in this critical endeavor to safeguard our planet's forests and ensure a sustainable future for all.


Harnessing Blockchain for Sustainability: A Response to the EU Deforestation Regulation

Articles